Or Yehuda Tarım Okulu

Selam arkadaşlar bugün sizlere memleketimin korunmamış, çürümeye bırakılmış tarihi eserinden bahsedeceğim. İlk araştırıp, okuduğumda çok şaşırmış ve hayranlık duymuştum fakat ne yazık ki tarihi esere sahip çıkıp restore edebilecek kimsenin olmaması beni çok üzmüştü. Hala da üzmektedir.

19. yüzyılda Fransa’da yaşayan Yahudiler Doğu’da geri kalmış topraklarını kalkındırmak için çeşitli dernekler kurarlar ve bu dernekler sayesinde İran ve Kuzey Afrika’da altmışa yakın okul kurulduğu bilinir. Osmanlı topraklarında ilk Yahudi tarım okulu 1870 yılında Sultan Abdülaziz döneminde Filistin’de kurulmuştur. Daha sonra İstanbul, Eskişehir, Balıkesir, Silivri ve Akhisar’da okullar kurulmuştur. Benim memleketim aslen Manisa/Akhisar olup çok kez buradaki “Or Yehuda” tarım okulunun önünden geçmişimdir. Bu okul yapılmadan önce Bornova’da 1890 yılında ziraatçılığı geliştirmek için bahçeli bir tarım okulu kurulur fakat okulun arazisinin yetersiz olması nedeniyle Akhisar yakınlarındaki Çakıroğlu çiftliği (bugünkü adıyla Kayalıoğlu kasabası) satın alınıp okul buraya taşınmıştır. “Or Yehuda” bugünkü adıyla “Kayalıoğlu Tarihi Ziraat Okulu” Akhisar’ın bu küçük kasabasında kurulmuştur. İzmirli Mimar M. Magnifico tarafından inşaat projesi hazırlanır ve Paris’teki Merkez Komite’ye gönderilir ve 1904 yılında toplanan tarım konseyi ile proje onaylanır, 1905 yılında da inşaat tamamlanır ve öğrenciler yeni okula taşınırlar.

Böylece memleketime 28 bin dönüm arazi üzerine bir tarım kolonisi kurulur. Burada; demir atölyesi, saman atölyesi, marangozhane, tahıl ambarı, peynir imalathanesi ve deposu, şarap mahzeni, okul ve yurt binası yer alır. Ayrıca ipek böcekçiliği bağcılık, şarapçılık, zeytincilik, meyvecilik, tahıl üretimi ve hayvancılık yapılır. Çiftlikte sekiz nölümden oluşan 600 dönümlük bir bağ alanının kurulduğu ve her bir bölümüne ünlü bir Yahudi’nin adı verildiği bilinir. Okulda 450 kadar Yerli ve Doğu Avrupalı fakir Yahudi çocukları eğitim görür. Normal eğitim süresi 3 yıldır ancak uzmanlaşmak isteyenler 4-5 yıl eğitim görürler. Her yaştan öğrenci alınır ve başarılı öğrencilerin 7 tanesi yardımcı statüsünde yani “Çiftlik Okul” da kalarak her yıl alınan 52 öğrenciye rehberlik eder. Or Yehuda’nın eğitim dili Fransızca’dır ayrıca İbranice ve Türkçe de öğretilmektedir. Okulda verilen kurumsal ve uygulamalı derslerden bazıları; ziraat, botanik, mekanik, jeoloji, veterinerlik, meyve yetiştiriciliği, şarapçılık, arazi ölçümü, kır ekonomisi, bina yapısı ve bahçıvanlıktır.

Okula 1908 yılında Türk öğrenciler de alınmaya başlanır. Koloni 1925 yılında Ahmet Kayalı adındaki bir çiftçiye satılır. Kayalı ise okulu 1944 yılında Türk hükümetine bağışlar 1944-97 yılları arasında okul İlköğretim binası olarak hizmet verir ve sonra bitişiğine yeni bir okul inşa edilerek bu tarihi tarım okulu çürümeye bırakılır. Çünkü bizim tarihe sahip çıkma anlayışımız budur.

Çok üzgünüm, okulu her gördüğümde için cız eder. Okulun içine kuzenimle birlikte köydeki rivayetler üzerine merak edip girdiğimizi hatırlıyorum. Köyde okulun içinde kuru kafaların olduğu ve okulun bodrumunda gizli geçitler olduğu söylentisi vardı. Tabii bodrum katına inemedik, korktuk. Küçüktük ilkokul yaşımdayım okulun kapısı kilitliydi pencereden girmiştik ve ana girişe geçer geçmez aklıma Hababam Sınıfı filmleri gelmişti. Okul yapısı çok benziyor, sanki merdivenlerden elinde zil ile Adile Naşit inecek gibiydi. Okulun haline o yaşımda bile acımıştım. Birkaç sınıfı gezdik öğretmen kürsüleri, eski sıralar ve duvardan söküldüğü belli olan kara tahtanın izleri vardı. Köyümüzün serserileri sınıf duvarlarını tekmeleyerek yıkmış ve her yere yazılar yazıp bira şişelerini bırakmıştı. Biz kuru kafa aradık ama bulamadık 🙂 Şimdi ise okulun bahçesi bile zincirli, sözde içeri girmek yasak. Olan olmuş tarih çürümüş..

Annemin, babamın hatta anneannem ve dedemlerin bu okulda okumuş olmaları ne kadar güzel diye düşünüyorum. Fakir Yahudi çocuklarıyla kaynaşma nasıl oldu? Daha sonra köyden gittiler mi? Yoksa bir Yahudilerle karışarak belki evlenip çocuklar yaparak mı bu günlere geldik? Bilemeyiz. O dönemde yaşamayı çok isterdim. Kara önlük giyip o merdivenlerden aşağı koşarak inmeyi çok isterdim. O okulda okuyup öğretmen olsaydım kendimle gurur duyardım. Şimdi günümüz şartlarında benim gibi binlerce atanamayan öğretmen var. O zamanlar öyle değildi. Duyardık bilmem hangi komşu bu okulda okuyup hoca olmuş derlerdi. Babamın ilkokul öğretmeni hala hayatta ve ben onunla tanıştım. Ah eskiler ah eskimeyen okul keşke param olsa gücüm olsa da seni restore ettirebilsem. Kim bilir belki köyümüze turist bile gelirdi..